aanrader...

 

Vandaag weer eens een logje over iets anders dan huis en tuinJ.

Ik lees altijd al veel maar in de afgelopen periode natuurlijk nog meer dan anders. En een van de mooiste boeken die ik las is Stoner van John Williams. Deze Amerikaanse schrijver die in 1922 werd geboren en in 1994 overleed, deed tot voor kort geen belletje rinkelen bij de meeste Nederlandse lezers. Net als zijn hoofdpersoon, William Stoner, was John Williams wetenschappelijk medewerker aan een universiteit. Dit is dan ook de omgeving waar het verhaal zich grotendeels afspeelt.      

Stoner is een boerenzoon die gaat studeren. Aanvankelijk landbouwkunde maar als hij met letterkunde in aanraking komt ontdekt hij dat dit zijn ware passie is en dat zorgt voor een omslagpunt in zijn leven. Stoner keert niet meer terug naar de boerderij. Hij houdt zich als student in leven door op de boerderij van familie te werken en hij heeft een zware studietijd. Hij wordt docent aan de universiteit en trouwt met Edith, een afstandelijke en vaak hysterische vrouw die hem manipuleert en ervoor zorgt dat Stoner zich steeds meer terugtrekt. Hun huwelijk is nagenoeg seksloos, op de periode na dat Edith zwanger wil worden en ineens een onstuimige vrouw wordt en die even plotseling weer ophoudt als ze zwanger is. Ook de geboorte van hun dochter brengt geen verandering in hun passieloze, onverschillige houding ten opzichte van elkaar. Stoner houdt van zijn dochter maar is, door het gedrag van zijn vrouw, niet in staat een goede verhouding met haar op te bouwen. Hij krijgt een passionele en liefdevolle verhouding met een medewerkster van de universiteit, een relatie die echtgenote Edith gelaten accepteert. De verhouding is van het begin af aan al tot mislukken gedoemd vanwege het te verwachten schandaal als het zou uitkomen. Stoner heeft een conflict met de voorzitter van een werkgroep, Lomax. Dit conflict leidt tot een jarenlange vete, die verergert als Lomax zijn meerdere wordt. Stoner krijgt ongunstige roosters, mag alleen maar eerstejaars doceren, maar accepteert zijn toestand gelaten. Lomax dreigt de verhouding van Stoner bekend te maken en onder druk beëindigen beiden hun relatie. Stoner zakt verder weg in een afstandelijke en solitaire levenshouding. Grace, zijn dochter, wordt ongewenst zwanger, en natuurlijk is dit min of meer een vlucht uit het ongelukkige familieleven van de Stoners. Na een kort huwelijk glijdt ze af naar een drankzuchtig leven en de weinige momenten van contact met haar vader zijn voorgoed voorbij.  Als hij zich verzet tegen de druk om met pensioen te gaan, ontdekt Stoner dat hij ernstig ziek is. Hij besluit zijn loopbaan te beëindigen en de ultieme wraak bewaart hij tot het moment dat zijn emeritaat zich aandient.    

Stoner is geen bijzondere man. Hij is docent met heel zijn hart en gericht op werk en gezin en de literatuur. Zowat alles wat Stoner in zijn relationele leven meemaakt gaat verkeerd en veel opzienbarends maakt hij niet mee. Ondanks dat ben ik van begin tot einde geboeid geweest door het verloop van zijn leven.
Misschien krijg je uit bovenstaande beschrijving de indruk dat het een somber boek is, toch heb ik dat niet als zodanig ervaren. Het boek is wel sober geschreven, er staat geen overtollige zin in het boek. Maar voor mijn gevoel weet John Williams alles te vertellen dat er werkelijk toe doet. Ik vind het razend knap van de auteur dat hij de hoofdpersoon een plaatsje in mijn hart heeft gegeven, ondanks het feit dat Stoner in de ogen van veel mensen een loser is. Hij is geen vechter en hij laat elke nederlaag over zich heen komen. Keer op keer geslagen door het leven, berust hij zonder wrok of verbittering in zijn meest geliefde rol: die van docent. Voor mij is Stoner een van de zeldzame mensen die authentiek blijven tegen welke prijs dan ook. 
Opzienbarend is het overigens wel dat van het verhaal van Stoner in Nederland vijftigduizend exemplaren (dertien drukken) zijn verkocht, zo ontzettend lang na het uitbrengen van het boek (1965).  In Amerika was deze klassieker al veel langer een succes, maar hier heeft het pas een jaar of wat geleden succes gekregen.
Ik vond het een prachtig boek en raad het iedereen met belangstelling voor literatuur aan.